Historia zamku w Lipieńku rozpoczyna się około X wieku, kończy się natomiast w roku 1772, wraz z pierwszym rozbiorem Polski, kiedy to został rozebrany przez prusaków. Do teraz pozostały nieliczne fragmenty murów, oraz dwie piwnice.
Na początku był drewniany gród.
Pierwsze wzmianki o zamku w Lipieńku pochodzą z okolic X wieku. Po tym okresie, czyli około XII wieku krzyżacy, opanowawszy ziemię chełmińską, wznoszą drewniano-ziemną warownię na miejscu pochodzącego z X wieku drewnianego grodu. Nowo wybudowana warownia kończy swoją historię w 1277 roku kiedy to zostaje spalona przez prusaków. Prawdopodobnie w latach 80 XII wieku wniesiono na jej miejscu murowany zamek.
Profesor Sławomir Jóźwiak stwierdził, że w latach 1285-1334 na zamku mieściła się główna siedziba komtura ziemi chełmińskiej, a po jej likwidacji w okolicach roku 1340 rozgościli się tutaj wójtowie i ustanowili swoją siedzibą. Panujący na zamku wójtowie podlegali bezpośrednio pod Malbork, a co za tym idzie bezpośrednio wielkiemu Mistrzowi zakonu. Rokiem 1291 na zamku w lipieńku wydano przywilej lokacyjny dla Grudziądza.
Silny, niezdobyty zamek w Lipieńku
Jesienią 1330 roku na zamek z zamiarem jego zdobycia wybrał się król Władysław Łokietek, jednak mimo wsparcia wojsk węgierskich i litewskich plan króla legł w gruzach, w związku z tym musiał on zawierać rozejm na zamku, który planował zdobyć. Strona polska ostatecznie zajęła zamek w 1410 roku.
Od czasów II pokoju toruńskiego zamek z Lipieńku wraz z okolicznymi terenami został przyłączony do Polski i od tego czasu mieściła się tam siedziba polskich starostów należących do rodu Kostków. Ostatnim ze starostów był Stanisław Franciszek Kostka, po nim urząd starosty objął wraz z dniem 16 września 1655 Albrecht Czerski.
Koniec historii, została tylko ruina.
W czasie wojen polsko-szwedzkich w XVII wieku zabudowania zostały częściowo zniszczone. Dzieła zniszczenia dokończył potop szwedzki w 1659 roku, po tych wydarzeniach zamek nie został już nigdy odbudowany. Następnie ostatecznego zniszczenia dokonały władze pruskie, nakazując rozbiórkę zamku w okresie po I rozbiorze Polski w 1772 roku.
W latach 60 XX wieku Ireneusz Sławiński wykonał inwentaryzację zamkowych pozostałości, a w 2018 roku przeprowadzono na jego terenie badania archeologiczne.
Zamkowa architektura
Zamek został zbudowany na długim półwyskie wchodzącym dość daleko w jezioro (teraz jest ono częściowo wyschnięte). Główny zamek miał regularny kształt oraz był czteroskrzydłowy, na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 35m x (38,5-39,7)m. Dlatego też był on jednym z najmniejszych krzyżackich zamków kasztelańskich na ziemi chełmińskiej. Zamek był dwukondygnacyjny, posiadał także pełniące fukcje magazynowe poddasze. Zamkowy dziedziniec obiegały ganki, a w północno-wschodnim narożniku znajdowała się wieża główna w kształcie kwadratu o boku 7,7m.
Zamek otaczał niewysoki mur, biegnący wzdłuż sztucznie uformowanej krawędzi wzgórza, miało ono kształt zbliżony do kwadratu o boku 60m. Natomiast od południa i zachodu osłaniała go niewielka rzeczka, zasilała ona zamkową fosę.
Zamek od wschodu był poprzedzony rozległym, otoczonym murem przedzamczem na planie trapezu. W przedzamczu tym znajdowały się: stodoła, wozownia, obora, kuźnia, browar, oraz gorzelnia. Wjazd prowadził przez wieżę bramną zwieńczoną gotyckimi szcztytami. Dodatkowo wjazd ten chroniła szeroka na 20m i głęboka na 4m fosa.
Czasy obecne, czyli pozostałości
Do czasów dzisiejszych przetrwały dwie sklepione kolebkowo piwnice, oraz pozostałości kamiennego muru ograniczającego przedzamcze od zachodu. Gdzieniegdzie można znaleźć rozrzucone fragmenty muru.
Teren zamku jest dość łatwo dostępny, wystarczy przejść przez zabudowania, oraz skierować się ścieżką za budynek przypominający stodołę.
O zamek w miarę możliwości dbają mieszkańcy.
[…] 18 czerwca roku pańskiego 1291 wielki mistrz zakonny Prus Meinharda z Kwerfurtu na zamku w Lipieńku akt lokacyjny znajdującego się pomiędzy Toruniem a Gdańskiem Grodu Grudziądz. Prawdopodobnie […]