Będąc na ruinach zamku krzyżackiego w Papowie Biskupim warto przemieścić się o około 1 km, do pięknej krzyżackiej świątyni pod wezwaniem św. Mikołaja. Kościół ten jest jedną z najstarszych świątyń w regionie ziemi chełmińskiej. Powstał on w drugiej połowie XIII wieku, a budowano go równocześnie z pobliskim zamkiem. Pierwsza wzmianka o parafii pochodzi z 1284 roku, i wspomniano w niej o plebanie Krystianie.
Pierwszy ośrodek wiary
Nie znamy dokładnej daty postawienia tej świątyni, aczkolwiek pewne jest, iż w 1284 roku już stał tu jakiś kościół. Jak głosi nagłówek tego akapitu, Papowo było jednym z pierwszych ośrodków wiary chrześcijańskiej na tym ziemiach. Z tego też powodu prawdopodobnie był on kościołem macierzystym w stosunku do świątyni w Chełmży, z tego okresu niestety nie przetrwały żadne dokumenty mogące to potwierdzić.
Historia zaczyna być dokładniejsza od roku 1284 kiedy to Proboszcz z Papowa imieniem Krystian był świadkiem podczas wystawiania dokumentu, który zatwierdzał układ zawarty pomiędzy komturem krajowym z Prus Konradem von Thierberg oraz konturem krajowym z Chełmna Hermanem von Schoenberg a biskupem włocławskim Wisławem. Dokument ten ustalał własność kościoła i beneficjenta dziesięciny z okręgu Gniewo. Fakt, iż w tym dokumencie wspomniano o proboszczu z Papowa potwierdza, że w znajdował się tu kościół. Jednak niewiadomym jest czy był on drewniany, czy już murowany który możemy dzisiaj oglądać.
Budowa zamku powoduje budowę kościoła
Z wielką dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, iż na początku w Papowie znajdował się kościół drewniany. Jednak to że Krzyżacy postanowili pobudować tu zamek spowodowało, że wybudowano nowy murowany kościół. Przyjmuje się, iż budowę rozpoczęto około 1300 roku, jednakowoż mógł to być i 1284 rok. Budowę tą ukończono na początku XIV wieku.
Rokiem 1505 król Polski Aleksander Jagiellończyk nadaje miejscowość Papowo i okoliczne wsie biskupom chełmińskim, co za tym idzie parafia w Papowie staje się własnością biskupów. W tym czasie nastąpiło też kilka zmian w budowie kościoła. Biskup chełmińskim Piotr Kostka około roku 1590 pozwolił wybudować na przykościelnym cmentarzu kaplicę św. Huberta, który jest patronem myśliwych. W kaplicy cmentarnej znajdował się obraz świętego, obraz ten zachował się do dziś. Co warto zauważyć to fakt, że kaplica, będąc miejscem kultu świętego, jednocześnie robiła za kostnicę. Równocześnie z kultem wyżej wspominanego św. Huberta rozwijał się także kult św. Rocha (ma on „swoje” źródełko, opisywane tutaj). Bractwo pod jego wezwaniem opiekowało się chorymi i ubogimi.
Zmiany wyglądu i wyposażenia, oraz magiczny świecznik
W roku 1768 za sprawą właściciela Zakrzewa Jakuba Zalewskiego dobudowano od strony południowej kościoła boczną kaplicę. Do tej nowo powstałej kaplicy przeniesiono kult św. Huberta, kaplica cmentarna w której był on wcześniej prawdopodobnie została zniszczona, albo podupadła. Około połowy XVIII wieku wybudowano dolną część wieży. Z tego też okresu pochodzi znaczna część wyposażenia świątyni, czyli ołtarze, obrazy oraz sklepienie. Warto wspomnieć o chórze i prospekcie organowym także z XVIII wieku, były one utrzymywane w dobrym stanie, dbano o nie. Tylko jedynym problemem był okresowy brak osoby, która by tam grała, tak było np. w roku 1647.
Rokiem 1841 kiedy proboszczem był Andrzej Wielandt dobudowano górną część wieży, poza tym świątynia przechodziła dwukrotną restaurację, w roku 1882 i 1906/07.
W świątyni znajdują się trzy średniowieczne rzeźby powstałe około 1520 roku, są to:
– Madonna z Dzieciątkiem (ołtarz główny);
– św. Katarzyna (wejście do kaplicy św. Huberta);
– św. Barbara (wejście do kaplicy św. Huberta);
Początkowo wszystkie trzy figury znajdowały się w szafie nieistniejącego dzisiaj środkowego tryptyku.
W XV wieku powstał drewniany relikwiarz, ma on formę figurki św. Mikołaja. Kropielnice pochodzą prawdopodobnie z XIV wieku.
Wiekiem XVII powstał świecznik mający ksz