Dnia 15 lipca 1893 roku rozpoczyna się historia cukrowni Żnin, grupa miejscowych ziemian wychodzi z inicjatywą założenia tutaj spółki cukrowniczej. Spółkę założono jako z.o.o wtedy określano to słowami “z ograniczoną poręką”. W nowo powstałym biznesie rządzili głównie niemcy, oraz dwoje polaków, czyli: J.Malczewski z Młodocina oraz W. Tuchołka z Marcikowa Dolnego. Przyjmuje się, iż Zuckerfabrik Znin, bo tak początkowo nazywana była cukrownia mieściła się na terenie 50 ha.
Przewidywany przerób, i początki
Wraz z połowaniem spółki do życia zamówiono w fabryce Sangerhausen produkcję niezbędnym do produkcji cukru urządzeń. Cena tego zamówienia była dość spora, czyli 760 000 ówczesnych marek niemieckich. Na ówczesne czasy było to dość sporo, za tę wartość można było kupić np. taki Szubin. Zgodnie z planem cukrownia w Żninie miałą przerabiać 5000 – 6000 q buraków dobowo.
Żnin posiadał połączenia kolejowe z Inowrocławiem i Damasławkim, jednak mimo to władze zapragnęły mieć własną kolejkę. Jej budowę ukończono wraz z resztą cukrowni, więc już w trakcie pierwszej kampani zwoziła ona buraki do przerobu. Sieć torów o prześwicie 600mm liczyła sobie około 46 km długości (tory te istnieją do dziś i stanowią dość znaną atrakcję turystyczną okolicy). Cukrownia dysponowała 1 lokomotywą spalinową oraz 8 parowozami, jeden z tych parowozów zachował się do naszych czasów i można go oglądać w Muzeum Kolei Wąskotorowej w pobliskiej Wenecji. Poza tym na użytek cukrowni powstało 50 3-tonowych wagoników, 50 6-tonowych oraz 12 7-tonowych. Wagoniki te obsługiwano w 3 punktach zdawczo-odbiorczych.
Budowę budynków zakładowych oraz ich wyposażanie zakończono 15 października 1894 roku, tego też roku rozpoczęto pierwszą kampanię cukrowniczą trwająca 94 dni, w trakcie których przerobiono 480 500 q buraków, czyli 48 tys. ton. Początkowo produkowano jedynie cukier surowy.
20-lecie międzywojenne w Żnińskiej cukrowni
I wojna światowa się skończyła, a Żnin znalazł się w granicach odrodzone państwa polskiego. Z racji tego w trybie natychmiastowym pozbyto się niemieckiego dyrektora, i kilku niemieckich pracowników. Wielu Niemców pozostało na swoich stanowiskach ponieważ zrezygnowali oni z obywatelstwa niemieckiego, przyjmują polskie i zostali w Żninie. Rokiem 1922 “Zuckerfabrik Znin” przemianowano na „Cukrownię Żnin z.o.o” a prezesem został właściciel ziemski ze Złotnik Wiesław Tuchołka. Zaczęło także funkcjonować Walne Zgromadzenie Udziałowców. Funkcjonowało ono obok racy nadzorczej i trójosobowego zarządu, lecz nie każdy udziałowiec miał do niego wstęp. Aby doń należeć należało złożyć 16 tys. zł. w ramach kaucji.
II-wojna światowa i okres PRL.
Podczas kolejnej wojny cukrownia Żnin po raz kolejny stała się Zuckerfabrik i przeszła pod niemieckie panowanie. Po zakończeniu wojny i wygnaniu niemców zakład oddano pod opiekę polakom. 12 lipca 1945 roku na stanowisko dyrektora cukrowni wrócił także przedwojenny dyrektor inż. Zygmunt Kittel po uprzednim jego mianowaniu przez pełnomocnika ministerstwa przemysłu. Żnińska cukrownia przeszła na własność państwa 27 pażdziernika 1950 roku.
To była część pierwsza, a tymczasem galeria
Swoją drogą podczas zwiedzania obiektu tak się rozpędziłem, że zrobiłem około 200 fotografii, po wstępnej selekcji wyszła setka. Sumarycznie będzie ich około 80, na jeden wpis jest to chyba trochę za dużo. Zapraszam do przeczytania części drugiej.
